De lakens gaan in de wasmachine, in onze jeans knippen we gaten die we al dan niet dichten met een leuk lapje of een paar grove steken, en op school is het vak handwerken allang van het rooster verdwenen.Dat was vroeger wel anders. Wanneer je je verdiept in ‘vroeger’, het leven van vanaf de 16e eeuw, dan begrijpt iedereen dat de dagen van de meisjes en vrouwen heel anders waren gevuld dan nu.
De lakens van de rijkere dames gingen een paar keer per jaar naar een wasserij, maar hoe zorgden ze er nu voor dat ze hun eigen lakens terugkregen? Door ze van een kenmerk te voorzien, bijvoorbeeld de initialen van mevrouw. Meisjes die graag in dienst wilden bij een mevrouw, leerden die initialen te borduren op school, dit was het merken van textiel.Zo ontstond vanaf de 16e eeuw een keur aan oefenmateriaal, ‘merklappen’ genaamd.
Het is bijna niet meer voor te stellen, maar destijds was textiel erg duur. Dus als er zwakke plekken in de broeken van de werkers zaten, werden die kundig door middel van stoppen of een stofinzet voor afdanken behoed. Gelukkig zijn daar nog voorbeelden van vroeger van bewaard gebleven.
Meer achtergrondinformatie over merklappen, stoplappen en andere borduurlappen, is o.a. te vinden in het boek ‘Over merklappen gesproken’ van M.G.A. Schipper-van Lottum.
Wat is een merklap?
Als je voor het eerst kennismaakt met een merklap, zie je een grote verscheidenheid in de uitvoering ervan. Ook de benamingen kunnen verschillen. Zo heb je merklappen, letterlappen, stekenlappen en stoplappen. Wat is wat?
Letterlap
Een letterlap noemen we een lap waar uitsluitend alfabetten op geborduurd staan in diverse grootte en uitvoering.
Merklap
Bij merklappen zijn buiten de alfabetten ook nog motieven geborduurd, willekeurig gerangschikt, ook om haar vaardigheid in het borduren te vergroten. Deze motieven hebben vaak een symbolische betekenis. Deze merklappen werden voornamelijk in kruissteekjes geborduurd, maar op sommige lappen zie je ook het gebruik van platstiksteek, koninginnesteek, vetergatsteek en Spaanse oogjes.
Borduurlap
Later, begin 19e eeuw, worden vaak lappen gemaakt waar netjes een rand omheen wordt geborduurd en ook de motieven worden symmetrisch gerangschikt. Hierop is niet altijd een alfabet geborduurd. Men spreekt dan van een “borduurlap”.
Stekenlap
Op stekenlappen worden diverse borduursteken en borduurtechnieken geoefend, veelal in wol op grof stramien. Deze dateren veelal van na 1850, toen de wol (vanuit Berlijn) erg populair werd.
Stoplap
Stoplappen zijn zeer herkenbaar. Hierop moest men leren stoppen en herstellen van delicate stoffen, zoals bijvoorbeeld damast tafellinnen. Op de goede naaischolen en ook in meisjesweeshuizen werd deze techniek geleerd om later een zelfstandig beroep te kunnen uitoefenen. Om deze techniek te leren werd in de stof een gat geknipt en met contrasterende kleuren (om de fouten, maar ook hoe het echt moet, goed te kunnen zien) de desbetreffende weeftechniek geoefend. Deze lappen werden meestal gemaakt door meisjes vanaf 12 jaar en ouder. De merklap hadden ze dan al gemaakt.
Moderne merklap
Eigenlijk mogen we de moderne lappen die wij nu borduren eigenlijk geen merklap meer noemen, maar een herinneringslap of borduurlap, omdat deze meestal ter gelegenheid van een bepaalde gebeurtenis gemaakt worden. Maar “what’s in a name” als we maar veel plezier beleven aan het borduren van onze “merklappen”.